Đây là Trụ sở Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) tại Bắc Kinh, là tòa nhà chọc trời “vòng lặp” đầu tiên trên thế giới. Một số người nói rằng đó là tòa nhà vĩ đại nhất của thế kỷ 21, và những người khác, bao gồm cả chủ tịch Tập Cận Bình, đã gọi nó là thứ dị hợm kỳ quái. Dù bằng cách nào, trụ sở của CCTV đã (vô tình) truyền cảm hứng cho một cuộc cách mạng kiến trúc.
Trước kia, đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) đặt trụ sở tại tòa nhà này, nay là Trụ sở Tập đoàn Truyền thông Trung Quốc, được xây dựng vào những năm 1980. Dựa trên tất cả các cách diễn giải, đó là một tòa nhà chọc trời hoàn toàn rất bình thường của thế kỷ 20. Nhưng vào đầu những năm 2000, CCTV quyết định họ cần một trụ sở mới được xây dựng có mục đích riêng.
Vì vậy, họ đã nhờ đến kiến trúc sư và lý thuyết gia người Hà Lan Rem Koolhaas, người đã thành lập công ty kiến trúc quốc tế OMA vào năm 1975, để thiết kế công trình. Koolhaas, tùy thuộc vào người bạn hỏi, là một thiên tài hiện đại hoặc kẻ phản diện xấu xa của kiến trúc đương đại.
Một số dự án khác của Koolhaas trước và sau đó bao gồm Nhà hát Dee và Charles Wyly ở Dallas và một tòa nhà ở Rotterdam, Hà Lan, có tên là De Rotterdam.
Koolhaas là một trong những kiến trúc sư có ảnh hưởng nhất trong những thập kỷ gần đây. Ông ta đã giành được giải Pritzker (giải thưởng kiến trúc danh giá nhất thế giới) và trở thành một kiến trúc sư nổi tiếng.
Vậy các lý thuyết và ý tưởng kiến trúc của ông ta là gì?
Thật ra, Koolhaas là một lý thuyết gia khó hiểu. Chính ông ta đã nói: “Có một sự khác biệt rất lớn, có chủ đích và – tôi nghĩ – lành mạnh giữa những gì tôi viết ra và những gì tôi làm nên”. Mục đích của ông là “tiếp tục suy nghĩ về kiến trúc có thể là gì, dưới bất kỳ hình thức nào” – mục tiêu là cách mạng cách mạng hoá nền kiến trúc.
Koolhaas cũng là một quy hoạch gia có ảnh hưởng, và ông đã có cơ hội đưa ý tưởng của mình vào thực tế với dự án “Euralille”, một khu thương mại lớn mới ở thành phố Lille của Pháp, được đưa vào hoạt động vào cuối những năm 1980.
Với công trình trụ sở CCTV, Koolhaas chắc chắn đã đưa vào thực tế điều mà ông từng viết trong cuốn sách có tên S,M,L,XL của mình. “Tôi thích suy nghĩ lớn. Tôi luôn như vậy. Đối với tôi, điều đó rất đơn giản: nếu bạn tư duy, thì bạn sẽ có thể tư duy lớn.”
Koolhaas đã tuyên bố rằng đó là một công trình này có thể là kết quả của sự hợp tác quốc tế: ý tưởng là của châu Âu, ông nói, và phương tiện cũng như ý chí để xây dựng nó lại đến của Trung Quốc. Cuối cùng, việc xây dựng bắt đầu vào năm 2004, khi hai tòa tháp từ từ đồng thời mọc lên …
Và sau đó công việc xây dựng các tầng nhô ra bắt đầu, cho đến thời điểm đó vốn là được xem là thách thức lớn nhất đối với công ty kết cấu Arup, đơn vị được thuê để xây dựng tòa tháp. Phần này của CCTV, được Koolhaas gọi là “phần lơ lửng”, nó nằm nhô ra khỏi mặt đất gần 200 mét và cao đến 15 tầng.
Sau khi hoàn thành vào năm 2012, công trình đã trở thành một trong những tòa nhà cao nhất ở Bắc Kinh (tuy nhiên hiện giờ đã tụt xuống thứ chín trong danh sách đó) với chiều cao gần 250 mét. Đây là một sự bổ sung mới lạ, đáng kinh ngạc và hoàn toàn độc đáo cho đường chân trời của một trong những thành phố lớn trên thế giới; một tòa nhà mà thậm chí người ta có thể nhìn xuyên qua đó để thấy hoàng hôn.
Nhưng liệu đó có phải là một thành công? Có lẽ, nhìn từ quan điểm kỹ thuật, đây là một chiến thắng không đủ tiêu chuẩn; công trình CCTV trông bất khả thi từ mọi góc độ. Đã có một số lượng lớn các siêu cấu trúc đầy tham vọng trong những thập kỷ gần đây, nhưng không có gì giống như thế này từng được xây dựng.
Chưa hết, công trình CCTV gây ấn tượng với nhiều người như một công trình đồ sộ, kỹ thuật cao, hoành tráng và và đầy vẻ vị lai (theo nghĩa đen tối), phù hợp với các bộ phim như Blade Runner hơn là ngoài đời thực. Mặc dù công trình nhận được một biệt danh địa phương khá mỉa mai – Cái quần dài vĩ đại – gắn tới đến hình dạng kì dị của nó.
Nhiều kiến trúc sư và nhà phê bình đã nhanh chóng tuyên bố đây là tòa nhà vĩ đại nhất của thế kỷ 21, cả vì sự phi thường của kỹ thuật và cách mà công trình định nghĩa lại thế nào là nhà chọc trời. Đây là một nhà chọc trời được tháo rời ra, rồi sau đó ráp lại để trở thành một thứ hoàn toàn mới – thực sự là một cuộc cách mạng.
Nhưng vào năm 2014, chủ tịch Tập Cận Bình đã kêu gọi chấm dứt “thứ kiến trúc dị hợm” đang lan tràn ở Trung Quốc. Toà nhà CCTV chỉ là một trong nhiều tòa nhà mà ông ta đề cập, trong đó các nhà phát triển đã “đánh mất chính mình trong làn sóng kinh tế thị trường” và ưu tiên lợi ích thương mại hơn giá trị nghệ thuật và đạo đức.”
Ông Tập Cận Bình nói: “Tác phẩm nghệ thuật nên như ánh nắng trời xanh, làn gió xuân khơi dậy trí óc, sưởi ấm trái tim, trau dồi gu thẩm mỹ và gột rửa những phong cách không đáng có”.
Những lời chỉ trích của ông ta có công bằng không?
Koolhaas phản bác: “[CCTV] là một tòa nhà giới thiệu những cách thức mới để khái niệm hóa, giải phóng và hiện thực hóa những cấu trúc chưa từng tồn tại ở Trung Quốc trước đây và tôi chắc chắn rằng văn hóa Trung Quốc và kiến trúc Trung Quốc sẽ được hưởng lợi.”
Điều này dường như phản tác dụng!
Nhưng cáo buộc của ông Tập Cận Bình về cái thiết kế “vô đạo đức” không phải là phản động. Chính bản thân Koolhaas đã nói, “sự đồ sộ là kiến trúc tối thượng. Chỉ thông qua kích thước, những tòa nhà như vậy mới đi vào một phạm vi ngoài đạo đức, không tốt không xấu.” Vì vậy, công trình CCTV chính là viễn kiến của Koolhaas về một thứ kiến trúc tối thượng, nằm ngoài phạm vi đạo đức.
Vào năm 2016, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc đã ban hành các hướng dẫn quy hoạch đô thị mới cấm các tòa nhà “quá khổ, bài ngoại, dị hợn” và “kiến trúc kỳ quái không kinh tế, phi chức năng, phi thẩm mỹ hoặc không thân thiện với môi trường.” Không còn những dự án “bắt mắt”.
Những hướng dẫn này được tuân thủ vào năm 2021 với chỉ thị của Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia cấm “kiến trúc xấu xí” để ủng hộ các tòa nhà “phù hợp, kinh tế, xanh và đẹp mắt.” Cuộc cách mạng của Koolhaas không phải là cuộc cách mạng mà ông định truyền cảm hứng.
Đại thắng hay bi kịch? Một kiệt tác hiện đại hay thảm họa đương đại? Công trình CCTV đã chia rẽ quan điểm kể từ khi nó được hoàn thành và chắc chắn sẽ tiếp tục như vậy trong nhiều thập kỷ. Không có gì khác hoàn toàn giống như vậy, và có thể sẽ không bao giờ có bất cứ thứ gì giống như vậy nữa, dù tốt hay xấu…
Nguồn: The Cultural Tutor
NHÓM CHUYÊN MÔN LÝ THUYẾT VÀ LỊCH SỬ KIẾN TRÚC 