Cộng tác viên của Viện Bảo tàng xây dựng quốc gia và tạp chí Metropolis Andrew Caruso gần đây đã có cuộc trao đổi với người nhận huy chương vàng AIA và giải thưởng Prizker năm 2005 KTS Thom Mayne về những ngày đầu của sự nghiệp của ông và các trường phái thiết kế lớn, các dự án công cộng, và sự phát triển của công việc sau này. Thom nói về sự sáng tạo, chính trị, giáo dục … và về tiết lộ danh tiếng của mình như là “kẻ tồi tệ” (badboy) của kiến trúc.
Adrew Caruso : Nghề nghiệp chuyên môn của ông bắt đầu với những nguyên lý quy hoạch. Điều gì đã dẫn đến sự thay đổi sang kiến trúc và cuối cùng là sự hợp tác của ông với Jim Stafford?
Thom Mayne : Tôi bắt đầu làm việc tại cơ quan tái phát triển Pasadena làm nhà ở giá rẻ, và đó là nơi tôi đã gặp Jim [Stafford]. Khi ra khỏi Đại học Nam California (USC – University of Southern California), tôi không có hiểu biết gì về Mies, Khan hoặc Corbusier, chẳng hạ. USC rất mạnh mẽ trong việc chống lại lịch sử, thích nhìn về phía trước hơn là hòai cổ. Tôi về bản chất là ngây thơ.
Jim hơn tôi một khóa ở USC và ông ấy là một phần của cơ cấu cũ tại trường. Khi tôi gặp ông ấy ở đơn vị lập quy họach, ông bắt đầu giới thiệu tôi với lịch sử. Tôi bị cuốn hút bởi [Paul] Rudolph, và sau đó đơn giản là nó hòan tòan thay đổi. Jim chỉ dẫn tôi qua quá trình suy nghĩ này, giáo dục lại tôi với những truyền thống của kiến trúc .
Adrew Caruso : Vì vậy, ông rời cơ quan quy hoạch
Thom Mayne : Tôi đi Dworsky trong sáu tháng và không quan tâm đến cơ quan quy họach, mặc dù nó là một trong những cơ quan thú vị hơn cả trong vùng tại thời điểm đó. Sau đó, tôi đi đến Gruen, nơi thu hút trí tuệ ở Los Angeles. Tôi thực sự phát triển mạnh ở đây. Họ đã giao cho những người trẻ tuổi trách nhiệm to lớn và có ảnh hưởng lớn đến văn phòng của tôi. Tôi thiết lập theo đúng nghĩa việc thực hành của tôi với sự tương đồng rất lớn với Gruen trong cách tôi mà đối xử với những người trẻ tuổi, sự cởi mở của văn phòng và các mô hình xưởng thiết kế. Nó rất bình đẳng. Người trẻ tuổi nhất được đối xử với sự tôn trọng giống như với người lớn tuổi nhất.
Adrew Caruso : Hãy kể cho chúng tôi về nguồn gốc công ty Morphosis của ông.
Thom Mayne : Mấychàng trai Archigram tổ chức một shop tại UCLA (Đại học California, Los Angerles – University of California, Los Angeles) trong giai đọan 1968-69 (khi tôi học năm thứ tư và thứ năm USC ). Trao qua đổi lại, và một nhóm chúng tôi bắt đầu giao du tại UCLA. Nó đã có một ảnh hưởng rất lớn đối với tôi. Bây giờ Peter Cook và tôi còn nói đùa về nó.
Năm 1972, Jim Stafford và tôi bắt đầu lập công ty và các khái niệm đến trực tiếp từ Archigram : ý tưởng về một linh hoạt, tập hợp đa dạng các mặt. Đó là một cuộc tấn công im lặng về việc nhất thể và quyền uy của tác giả, khá nhiều phần của tư duy chính trị, tư duy xã hội và văn hóa giai đọan cuối thập niên 60 và đầu thập niên 70 .
Adrew Caruso : Làm thế nào mà sự giảng dạy nghiệp lại chớm nở vào những năm hình thành công ty ?
Thom Mayne : Năm 1971, Jim đã đưa tôi đến Pomona cho công việc giảng dạy đầu tiên. Nhưng tất cả chúng ta bị sa thải và thay vào đó, chúng tôi bắt đầu Học viện kiến trúc miền Nam California (SCI – Arc) vào năm 1972, cùng năm đó Jim và tôi bắt đầu Morphosis. Jim và tôi đã có những ý tưởng rất giống nhau về khái niệm đa ngành của lý thuyết và thực hành trong quan điểm về cấu trúc xã hội và hỗn hợp.
Ba năm trôi qua trong một nỗ lực rất lớn để trường phát triển. Tôi đã làm ba dự án, tất cả đều là thiết kế ý tưởng. Chúng tôi đã giành giải thưởng Kiến trúc Tiến bộ đầu tiên cho Trung tâm Nghiên cứu giáo dục Sequoyah vào năm 1974 – đó là lần đầu tiên cho bất cứ ai khi nghe thấy tên của chúng tôi, Morphosis. Và rồi, Học viện kiến trúc miền Nam California đã đứng được trên đôi chân của mình. Đó thực sự là một điều kì diệu
Adrew Caruso : Ông có bao giờ nghĩ rằng ông sẽ khởi dựng một trường thiết kế ?
Thom Mayne : Không, tôi nghĩ rằng thời gian đó thoải mái hơn nhiều. Tôi đã làm những gì tôi thích làm, tôi sống đơn giản. Tôi nghỉ hè để đi du lịch ở châu Âu. Tôi độc thân, và tôi là một phần của thế hệ độc thân trong mọi ý nghĩa. Tôi đã hoàn toàn bị quyến rũ với sự giáo dục của riêng mình và cái thời điểm đặc biệt trong giai đọan lịch sử mà chúng tôi mở trường. Ở tuổi 27, tôi không hề có tí khái niệm nào rằng tôi làm gì khi là kiến trúc sư. Đó là một tình huống hoàn toàn lý tưởng bởi vì tôi chỉ đặt ra những câu hỏi hơi xa hơn một chút, hoặc đúng ra, có thể tương đương với các sinh viên của tôi. Đó là một giai đọan rất thú vị để giảng dạy và hòan tòan khác với tình huống của tôi bây giờ, khi tôi có thể dựa quá nhiều vào kinh nghiệm của mình.
Adrew Caruso : Và ông đã nhanh chóng bắt đầu xây dựng một đội ngũ đồng nghiệp cùng chí hướng với mình ?
Thom Mayne : Tất cả chúng tôi đều cháy túi. Tôi đi thăm lại đám bạn bè của mình và chúng tôi tự giễu về điều này. Bernard Tschumi ở trong studio của tôi khi ông giảng dạy tại SCI – Arc. Daniel Libeskind xuất hiện và ông ấy thực sự vẫn còn là một thằng bé. Steven Holl và tôi đều có văn phòng mà không có điều hòa không khí hoặc sưởi ấm và chúng tôi đã phải đeo găng tay để vẽ trong mùa đông. Chúng tôi đã có sự tương đồng giữa trong tòan bộ cả nhóm. Tất cả chúng tôi bắt đầu thực hành, liên quan đến câu hỏi của riêng bản thân mình, tìm hiểu và nghiên cứu. Chúng tôi tò mò. Tìm hiểu là tất cả mọi thứ. Nó thực sự hút hồn chúng tôi. Đó là thực sự là 24/7.
Adrew Caruso : Điều gì đã định hướng ông tại thời điểm này trong sự nghiệp của mình ?
Thom Mayne : Điều này có vẻ rất bình thường tại thời điểm đó. Tôi không có chút gì tham vọng. Tôi không hề có ý tưởng tôi sẽ làm gì và nói thật, tôi chả buồn quan tâm. Có rất ít các kế hoạch. Tôi thấy rằng giới trẻ ngày nay ít nhiều tập trung hơn vào lộ trình nào đó. Họ có ý thức hơn về điều mà họ muốn có. Tôi thì đã hoàn toàn ngược lại .
Adrew Caruso : Thật thú vị khi ông nhận thấy việc giảng dạy trong những năm đầu của sự nghiệp của mình lại có giá trị hơn giảng dạy tại thời điểm bây giờ
Thom Mayne : Khi tôi nói chuyện với những người trẻ, những người đang bắt đầu việc giảng dạy, nó mang lại cho tôi một quan điểm thực sự tích cực. Tôi nói với họ nên thực sự thưởng thức việc dạy học và đừng lo lắng về những thứ mà họ chưa biết. Đây là một lợi thế. Họ đang xác lập một thế hệ theo đúng nghĩa kiến trúc đương đại. Khi bạn già đi, bạn không thể làm điều đó. Giảng dạy đã có một vai trò rất lớn đối với sự rèn luyện của tôi trở thành kiến trúc sư . Chúng ta có thể nhận được nhiều hơn từ việc giảng dạy so với những gì các sinh viên đã nhận, tôi không rõ lắm. Khi bạn dạy, bạn có khả năng khớp nối ý tưởng phức tạp, vận hành trong trực giác hay trong các cảm xúc riêng tư. Nhưng bạn học để biến đổi những ý tưởng đó những bởi bạn phải làm điều đó. Đó là những gì bạn làm khi bạn ngồi với sinh viên của mình. Tôi chia các kiến trúc sư có thể dạy và những người không dạy. Có một ranh giới. Tôi có thể nhận thấy điều đó ngay lập tức.
Adrew Caruso : Có cách nào mà ông xác định các nguyên tắc của SCI – Arc khi nó bắt đầu ? Liệu nó vẫn còn phù hợp?
Thom Mayne : Nhà trường không bao giờ chỉ có có một nguyên tắc. Jim và tôi nhìn vào AA và Cooper Union (hai cơ sở đào tạo kiến trúc nổi tiếng ở Anh và Mỹ – ND) như những mô hình . Có vẻ như không có cấu trúc cố định tại SCI – Arc , nhưng mà là cấu trúc rất phức tạp. Nó cho phép những gì xuất hiện có vẻ dường như là lệch pha, một dạng hỗn loạn hoặc ngẫu nhiên. Điều cực kì thú vị là hòan tòan không có gì thay đổi. Trường vẫn có động lực mang phong cách riêng của mình, cho phép nó để duy trì sự đa dạng và năng lượng.
Adrew Caruso : Bí mật của cho sự thành công của ông là gì ?
Thom Mayne : Điều ngược lại đang xảy ra hôm nay tại quốc hội. Tất cả chúng ta dường như quan tâm đến việc có một cuộc trao đổi với những người mà chúng ta không đồng ý. Nhưng, chúng ta có thể có một cuộc trao đổi. Và đó là những cái mà các vị giám khảo được sinh ra. Tất cả chúng ta có con đường riêng của mình, nhưng chúng tôi đều có thể nói chuyện ở dọc lề đường với nhau. Ngôi trường vẫn có điều đó. Bằng cách nào đó nó chống lại bất kỳ quan điểm độc tôn nào về những cái như kiến trúc là thế này hoặc không là thế kia. Bằng cách nào đó, ngôi trường vẫn đảm bảo cho một khái niệm rộng mở và rất lý tưởng của sự tìm tòi.
Adrew Caruso : Kiến trúc đã trở thành điều gì với ông trong suốt quá trình hành nghề 40 năm của mình ?
Thom Mayne : Tôi không thể nhìn nhận kiến trúc như không phải là một họat động mang tính chính trị [sic ]. Tôi nghĩ rằng chỉ có nước Mỹ là theo cách đó, mặc dù châu Âu có thể cùng tương tự. Chúng tôi lọai bỏ tính chính trị của nó … đó sẽ là một cuộc trò chuyện phức tạp hơn nhiều, cái mà có lẽ bắt đầu với việc tái định dạng lại nghề nghiệp của chúng tôi.
Adrew Caruso : Liệu có khía cạnh mang tính chính trị của kiến trúc liên quan đến (hoặc định hướng) các các đồ án công cộng của ông?
Thom Mayne : Rất ngạc nhiên là công việc với Cơ quan hành chính Mỹ (GSA- General Service Agency) (Công trình tòa nhà liên bang San Francisco của GSA do Thon Mayne thiết kế – ND) trùng hợp một cách ngẫu nhiên. Điều này chỉ xuất hiện và nó tạo thành một con số tổng thể đầy ý nghĩa đối với tôi , bởi vì đó chính là những gì tôi nghĩ về kiến trúc. Một vấn đề nghịch lý rất lớn đối với nghề nghiệp hiện nay là việc thiếu hụt quyền kiểm soát các vấn đề quan trọng của chúng ta. Nghề nghiệp của chúng ta dịch vụ các khu vực tư nhân theo đúng nghĩa cách đen của nó, điều này là cực kỳ vô ích [sic] cho nguyên tắc của chúng ta vốn đã có tiếng nói hạn chế.
Adrew Caruso : Vì vậy, điều gì là quan trọng nhất trong thời đại của chúng ta ?
Thom Mayne : Tôi nghĩ rằng dự án hấp dẫn nhất trong nghề nghiệp của chúng ta hôm nay là đô thị [sic]. Các vấn đề phát triển bền vững kinh tế và môi trường sẽ được phát triển ở một mức độ đô thị. Bạn đang nói chuyện với người mà chưa bao giờ hành nghề theo cách truyền thống. Đây không phải là doanh nghiệp. Tôi sản xuất công việc, tôi chưa bao giờ quảng cáo, tiếp thị. Tôi có giai đọan mà điện thọai chả buồn kêu. Tôi thích thêm hay bớt trong khái niệm kiến trúc.
Adrew Caruso : Như vậy, những phần nào trong tính cách của ông đã tạo ra sự thành công cho ông.
Thom Mayne : Không giống như hầu hết mọi người nghĩ, tôi không phải là một kẻ tồi tệ. Tôi là một người thương thuyết và tôi hiểu kiến trúc như một kỹ năng thương thuyết. Nếu bạn muôn cái gì đó được xây, thì không còn lựa chọn nào khác Công việc với GSA đến vào đúng thời điểm khi tôi đang phải chuẩn bị để nhận lấy trách nhiệm (thương thuyết) đó. Kiến trúc là kiến trúc. Tôi đang họat động với 60% hoặc 70% khả năng của mình, nhưng đó là một phần của cuộc sống. Và tôi phải chấp nhận điều đó. Cùng lúc tôi thực sự tự hào vì mình đã làm được đến như vậy. Đó thực sự là một cuộc đối thọai khó khăn. Quan điểm của bạn như là một kiến trúc sư hòan tòan không có mối liên hệ gì với vai trò một công dân của đất nước này và bạn tham dự như thê nào với những dự án công cộng lớn.
Adrew Caruso : Ông nhìn nhận thế nào về sự thay đổi quan điểm suy nghĩ của mình theo quá trình hành nghề.
Thom Mayne : Chúng ta rất ở thế phòng thủ và làm rất nhiều việc tự sửa chữa đối với các khách hàng của mình ở đất nước này bởi vì họ rất bảo thủ. Có lẽ là tôi phóng đại lên, nhưng nói chung ở đất nước này, nếu một khách hàng hỏi nếu có điều gì đã được xong chưa, câu trả lời phải là “có, nó đã được làm”. Ở Trung quốc thì hòan tòan người lại. Nếu tôi nói “có, nó đã được làm” họ hỏi lại “Vậy tại sao chúng ta lại làm cái điều này”
Adrew Caruso. Vậy chuyện gì xảy ra cho nghề nghiệp của chúng ta.
Thom Mayne : Bản chất của việc chúng ta ghi nhận lại nghề nghiệp của mình với thế giới bên ngòai thực sự rất tiêu cực. Thế giới này cần chỉ rất nhiều các biểu tượng. Đó thực sự là cái hướng mà tòan bộ cái nghề này tiến lên chăng ?
Cái mà chúng ta nên nhìn cặn kẽ là một lý thuyết tinh khiết của những ý tưởng, và cách sử dụng những ý tưởng đó cũng như cách chúng giải quyết được những vấn đề: văn hóa, chính trị, sinh thái, đô thị, hạ tầng…Tôi có lẽ là người đầu tiên nói điều này vì vậy tôi đóan tôi là một người tạo nên biểu tượng. Nó luôn luôn không phù hợp. Đã từng có lúc khi bạn cần những tòa nhà với quyền lực, tòa nhà mà có tiếng nói và phát ngôn một cách lạc quan về những khả năng của kiến trúc có thể là gì. Nhưng chỉ có thể một vài dự án làm được điều này, và hầu hết chúng là cách dự án công cộng.
Nhân tiên, họ gọi chúng là là cái gì nhỉ ? Kiên trúc sư siêu sao (starchitect) ? Báo chí phát minh ra cái từ này. Nó thực sự là hổ thẹn. Nó hòan tòan là một dạng ý tưởng kinh khủng. Báo chí cần đơn giản hóa theo một cách nào đó những lý luận cho công chúng những người ưa thích tạp chí People. Tôi nghĩ có rất nhiều lĩnh vực cực kì thú vị trong kiến trúc, nhưng thực tế lại không hề thú vị cho công chúng.
Adrew Caruso : Ông đã nói rằng những người phản đối là một chủ đề nhất quán trong suốt sự nghiệp của mình. Làm thế nào có ông chuyển học thành một lực đẩy tích cực cho công việc của mình ?
Thom Mayne : Bất cứ ai biết tôi sẽ cho bạn biết rằng khi tôi cam kết bằng bản thân mình cho một dự án và tham gia vào một ý tưởng, tôi là khá là tàn nhẫn. Tôi có thể tập trung trong nhiều năm. Kiến trúc là chạy việt dã, không phải chạy nước rút. Tôi khá là tích cực. Tôi chỉ việc tiếp tục tranh cãi. Điều này quay lại với việc giảng dạy – bạn phải tạo ra một tình huống, một câu chuyện cho một hướng đi cụ thể. Và tôi rất ngoan cường. Rất nhiều lần, người sẵn sàng ở lại trong căn phòng lâu nhất là người sẽ giành chiến thắng trong cuộc chiến.
—————-
Tác giả Andrew Caruso, AIA, NCARB, LEED AP BD + C, CDT, xuất bản và trình bày nhiều nơi trên khắp thế giới về vấn đề tài năng trong các ngành công nghiệp sáng tạo. Bài bình luận mới nhất của ông “Bên trong tâm trí của nhà thiết kế” khám phá những động lực của các siêu sao kiến trúc sư và có nhiều ảnh hưởng ngày nay, làm nổi bật lên yếu tố chính trong bản sắc của họ, khảo sát năng lực của họ trong cộng đồng thực hành. Andrew có thể liên lạc tại: inquiries@andrewcaruso.com.
- Tạp chí Metropolis
- Bài gốc và ảnh tại đây
- Chuyển ngữ: Bộ môn Lý thuyết và lịch sử kiến trúc.
BỘ MÔN LÝ THUYẾT VÀ LỊCH SỬ KIẾN TRÚC 